Thesaurus Anatomicus, czyli osobliwe muzeum

Wśród traktatów medycznych zgromadzonych w Bibliotece Elbląskiej wyróżnia się Thesaurus Anatomicus autorstwa holenderskiego lekarza, anatoma i botanika Frederika Ruyscha, już przez nas częściowo opisany tu. Nie jest to jednak typowy atlas czy podręcznik dotyczący anatomii, a fascynujący przewodnik po muzeum (Kunstkammer) stworzonym przez Ruyscha.

Frederik Ruysch (1638 – 1731), holenderski lekarz, anatom i botanik dzięki fukcji praelectora (starszego) cechu chirurgów w Amsterdamie mógł legalnie pozyskiwać zwłoki do badań, nauczania i przygotowywania preparatów anatomicznych. Aby konserwować i przechowywać wykonane preparaty Ruysch opracowal formułę liquor balsamicum, która pozwalała na trwałe zachowanie tkanek. Niektóre z przygotowanych przez niego prepatów zachowały się do dzisiaj i są do zobaczenia tu.

Opis jednego z preparatów z muzeum F. Ruyscha

Kolekcja z czasem stała się na tyle duża, że Ruysch musiał kupić kilka domów, w których ją wystawił i udostępnił do oglądania. Miejsce stało się dość szybko popularne i odwiedzali je nie tylko lekarze, ale także filozofowie i arystokraci. Wizyty w muzeum składały także koronowane głowy. W 1697 r. odwiedził je car Piotr Wielki, który zafascynował się nim na tyle, że w 1717 r. kupił ją  w całości, łącznie z płynem służącym do preparowania. Po sprzedaży kolekcji Frederik Ruysch zaczął tworzyć ją na nowo. Po śmierci Frederica Ruyscha odbudowaną kolekcję zakupił król Polski August II Mocny. Nie znalazła się ona jednak w Polsce, a została przekazana Uniwersytetowi w Wittenberdze. Zachowany w naszej Bibliotece Thesaurus Anatomicus pozwala poczuć się jak w muzeum mistrza, opisując położenie konkretnego preparatu z dokładnością co do półki.  

F. Ruysch, Thesaurus Anatomicus, Amstelaedami, 1701-1707, sygn. 93984

 

 

Jak widać na ilustracjach, spod ręki anatoma wychodziły nie tylko typowe preparaty anatomiczne, ale także konstrukcje przestrzenne, składające się ze szkieletów i części zwłok (np. krajobrazy tworzył z kamieni nerkowych i żółciowych). 

 

Opracowując to zagadnienie korzytałam z:

J. v. Hansen, Resurrecting Death: Anatomical Art in the Cabinet of Dr. Frederik Ruysch, "The Art Bulletin", Vol. 78, No. 4 (Dec., 1996), pp. 663-679.

K. Wilemska, M. Zieliński, M. Jasińska, M. Szynawa, M., Kucharzewski, Frederik Ruysch – życie i działalność medyczna, "Annales Academiae Medicae Silesiensis", 66, 2012, nr 6, s. 91 – 97.