piątek, 16 listopada 2018

piątek, 7 września 2018

Kilka słów o konserwacji - czyli jak to właściwie wygląda

Prowadzone obecnie prace konserwatorskie przy czasopismach starodrucznych są kontynuacją naszych działań zmierzających do zabezpieczenia całej zabytkowej kolekcji Biblioteki Elbląskiej. W pracach konserwatorskich przy czasopismach, podobnie jak w tych prowadzonych we wcześniejszych latach przy starych drukach, kładziemy nacisk na oczyszczenie woluminów z powierzchniowych zabrudzeń. Oczyszczamy mechanicznie krawędzie książki, wyklejki, kilka pierwszych i ostatnich kart oraz oprawę. Jeśli zachodzi taka konieczność oczyszczamy również cały blok książki, np. z błota, zanieczyszczeń pyłem ceglanym czy nalotów grzybowych. Następnie wykonujemy drobne naprawy, które głównie skupiają się przy oprawach. W wielu przypadkach niewielkim nakładem pracy można polepszyć stan zachowania danej książki, która nieprędko doczeka się pełnej konserwacji. Podklejenie odspojonego fragmentu obleczenia, sklejenie rozwarstwionych narożników tekturowych okładzin, usunięcie deformacji oprawy czy wklejenie luźnej karty w bloku, znacząco ogranicza postępowanie dalszych zniszczeń mechanicznych.

Podjęte zabiegi konserwatorskie dokumentujemy na kartach prac umieszczanych w książkach. Informacje te są później wprowadzane do bazy danych, gdzie zawarte są również informacje o technice wykonania książek i ich stanie zachowania przed konserwacją.

Błoto na kartach książki.

czwartek, 2 sierpnia 2018

„Konserwacja zabytkowych czasopism i gazet ze zbiorów Biblioteki Elbląskiej”: projekt - problemy konserwatorskie - badania

Celem naszego projektu jest konserwacja zachowawcza najcenniejszej części zbioru zabytkowych czasopism Biblioteki Elbląskiej, zawierającej czasopisma wydane do 1800 roku (144 tytuły w  1163 woluminach), a także jednego tytułu najważniejszej XIX-wiecznej gazety elbląskiej (5 wol.).


czwartek, 19 lipca 2018

Czasopisma w konserwacji

Czy zastanawialiście się kiedyś, jak zabytkowe czasopisma spędzają wakacje? Nasze z pewnością nie będą się w tym roku nudzić na półkach. Najstarsza, starodruczna część kolekcji zabytkowych czasopism Biblioteki Elbląskiej trafiła obecnie w ręce konserwatorów. Woluminy są sukcesywnie oczyszczane z kurzu i powierzchniowych zabrudzeń. Wykonywane są również niezbędne naprawy. W dalszej kolejności każdy egzemplarz opakowany zostanie w przygotowane na miarę pudło lub obwolutę ochronną, a potem trafi do chłodnego, klimatyzowanego magazynu, gdzie w odpowiednich warunkach może już odpoczywać przez długie lata.  

W ramach realizowanego w latach 2018-2019 projektu konserwacji zabytkowej czasopism i gazet ze zbiorów BE, konserwacji zachowawczej poddane zostaną  łącznie 1163 woluminy czasopism, a także 5 woluminów Elbinger Zeitung - najważniejszej XIX-wiecznej gazety elbląskiej. W pracach konserwatorskich uczestniczą m. in. studenci konserwacji, którzy właśnie odbywają w BE swoje praktyki. W tym roku naszym celem jest przeprowadzenie konserwacji 582 woluminów czasopism. O postępach w realizacji informować będziemy na bieżąco. Jak na razie prace przebiegają w dobrym tempie i, przede wszystkim - w miłej atmosferze 😊

środa, 11 lipca 2018

W zdrowym ciele zdrowy duch, czyli o gimnastyce ksiąg sześć

O dobroczynnej roli sportu nie trzeba dzisiaj nikogo przekonywać. Wiedzieli o tym także starożytni Grecy i Rzymianie, a ich dorobek w zakresie kultury fizycznej w XVI wieku odkrył na nowo i upowszechnił Girolamo Mercuriale (1530 - 1606) w dziele De Arte Gymnastica.
Girolamo Mercuriale
 
Autor, pochodzący z włoskiego Forli, urodził się w lekarskiej rodzinie. Kształcił się na kilku uniwersytetach i otrzymał stopień doktora medycyny. Podczas pobytu w Rzymie, gdzie został wysłany z misją dyplomatyczną, najchętniej zajmował się studiowaniem ksiąg starożytnych autorów. Szczególną uwagę Mercurialego zwróciły dzieła skupiające się na roli diety, ćwiczeń fizycznych oraz higieny w leczeniu chorób i profilaktyce zdrowotnej. Owocem pracy nad tym tematem było dzieło De Arte Gymnastica libri sex, będące w posiadaniu Biblioteki Elbląskiej (sygn. Ob.6.II.3015). Nie było to co prawda pierwsze w nowożytnej Europie dzieło chwalące rolę ruchu i wysiłku fizycznego (za najstarsze uważa się dzieło Cristobala Méndeza Libro del Exercicio z 1553 r. ), ale Mercuriale jako pierwszy podniósł także temat fizjoterapii i medycyny sportowej. 


środa, 6 czerwca 2018

Jak nie dać pochować się za życia - rady Christopha Wilhelma Hufelanda

W 1844 r. znany z licznych powieści i opowiadań grozy, Edgar Allan Poe wydał opowiadanie Przedwczesny pogrzeb (Premature burial). 
Ilustracja do noweli Przedwczesny pogrzeb (Premature burial)

Fabuła nie była jedynie owocem fantazji autora, ale obrazowała nastrój społeczny. Pod koniec XVIII i w XIX wieku powszechny był paniczny strach przed pochówkiem za życia. Przekonanie o ogromnej ilości pomyłek lekarzy, stwierdzających śmierć zbyt szybko i wiążący się z tym dramat pochowanych żywcem, przemawiały do wyobraźni. Aby uniknąć pochowania za życia imano się różnych metod – od przebijania ciała, obcinania kończyn, wyjmowania serca po mniej drastyczne zalecenie obserwacji zmarłego przez kilka dni po (rzekomym) zgonie. Powstawały na ten temat liczne publikacje, formowały się towarzystwa osób chcących uniknąć takiego pogrzebu. Konstruowano także przemyślne trumny mające pomóc w wypadku, gdyby jednak zmarły obudził się w grobie – wyposażano je w dzwonki, gwizdki, chorągiewki, które miały zaalarmować przechodniów i uratować życie.

środa, 7 marca 2018

Mary Wollstonecraft - prekursorka feminizmu

Mary Wollstonecraft była angielską prekursorką feminizmu, pisarką i filozofką. Termin feminizm jeszcze nie istniał, gdy Mary Wollstonecraft w końcu XVIII w. opublikowała esej Wołanie o prawa kobiet (A Vindication of the Rights of Women). W swojej książce postulowała edukację kobiet i zwiększenie udziału kobiet w życiu codziennym społeczeństwa. Pisarka domagała się niezależności intelektualnej, moralnej i finansowej dla przedstawicielek swojej płci.

Mary Wollstonecraft opublikowała kilka książek i niezwykle ucieszyło nas kiedy jedną z nich znalazłyśmy w zbiorach BE. Letters written during a short residence in Sweden, Norway, and Denmark - niewielkich rozmiarów druk w prostej, papierowej oprawie, stanowi zbiór listów z podróży po południowej części Skandynawii. Mary wyruszyła w podróż, aby wyleczyć złamane serce po zdradzie ukochanego. Obecnie samotna kobieta w podróży nikogo nie dziwi, jednak w XVIII wieku takie wyprawy należały do rzadkości. Mary nie wybrała się w daleką podróż jednak sama, towarzyszyli jej trzynastomiesięczna córeczka i niania :)
Listy nie zostały niestety wydane w języku polskim, mimo to zachęcamy do czytania w oryginale (np. w Elbląskiej Bibliotece Cyfrowej), bo jest to pozycja zdecydowanie godna uwagi.


Mary Wollstonecraft, Letters written during a short residence in Sweden, Norway, and Denmark, 1796, London, sygn. 91857

środa, 28 lutego 2018

Thesaurus Anatomicus, czyli osobliwe muzeum

Wśród traktatów medycznych zgromadzonych w Bibliotece Elbląskiej wyróżnia się Thesaurus Anatomicus autorstwa holenderskiego lekarza, anatoma i botanika Frederika Ruyscha, już przez nas częściowo opisany tu. Nie jest to jednak typowy atlas czy podręcznik dotyczący anatomii, a fascynujący przewodnik po muzeum (Kunstkammer) stworzonym przez Ruyscha.
Frederik Ruysch (1638 – 1731), holenderski lekarz, anatom i botanik dzięki fukcji praelectora (starszego) cechu chirurgów w Amsterdamie mógł legalnie pozyskiwać zwłoki do badań, nauczania i przygotowywania preparatów anatomicznych. Aby konserwować i przechowywać wykonane preparaty Ruysch opracowal formułę liquor balsamicum, która pozwalała na trwałe zachowanie tkanek. Niektóre z przygotowanych przez niego prepatów zachowały się do dzisiaj i są do zobaczenia tu.

Opis jednego z preparatów z muzeum F. Ruyscha