środa, 11 lipca 2018

W zdrowym ciele zdrowy duch, czyli o gimnastyce ksiąg sześć

O dobroczynnej roli sportu nie trzeba dzisiaj nikogo przekonywać. Wiedzieli o tym także starożytni Grecy i Rzymianie, a ich dorobek w zakresie kultury fizycznej w XVI wieku odkrył na nowo i upowszechnił Girolamo Mercuriale (1530 - 1606) w dziele De Arte Gymnastica.
Girolamo Mercuriale
 
Autor, pochodzący z włoskiego Forli, urodził się w lekarskiej rodzinie. Kształcił się na kilku uniwersytetach i otrzymał stopień doktora medycyny. Podczas pobytu w Rzymie, gdzie został wysłany z misją dyplomatyczną, najchętniej zajmował się studiowaniem ksiąg starożytnych autorów. Szczególną uwagę Mercurialego zwróciły dzieła skupiające się na roli diety, ćwiczeń fizycznych oraz higieny w leczeniu chorób i profilaktyce zdrowotnej. Owocem pracy nad tym tematem było dzieło De Arte Gymnastica libri sex, będące w posiadaniu Biblioteki Elbląskiej (sygn. Ob.6.II.3015). Nie było to co prawda pierwsze w nowożytnej Europie dzieło chwalące rolę ruchu i wysiłku fizycznego (za najstarsze uważa się dzieło Cristobala Méndeza Libro del Exercicio z 1553 r. ), ale Mercuriale jako pierwszy podniósł także temat fizjoterapii i medycyny sportowej. 




W książce zarysowana jest przede wszystkim historia ćwiczeń fizycznych uprawianych w czasach starożytnych. Mercuriale opisuje, bazując na antycznych tekstach, rodzaje popularnych wówczas ćwiczeń i ich wpływ na zdrowie. Zapoznaje również czytelnika z miejscami, w których trenowano w starożytności: gimnazjonami, czyli całymi budynkami przeznaczonymi do różnorakich treningów, palestrami – miejscami, w których ćwiczono zapasy. Opisy ćwiczeń, jak biegi czy zapasy, są dodatkowo wzbogacone o cytaty ze starożytnych dzieł, i to nie tylko medycznych, ale także literackich, jak Iliada czy Odyseja. Ilość wykorzystanych przez autora dzieł starożytnych dowodzi jego ogromnej wiedzy nie tylko w zakresie medycyny, ale także historii, filozofii i literatury. 

Wykaz autorów cytowanych przez Mercurialego


 
Mercuriale za starożytnymi Grekami dzieli ćwiczenia na 3 grupy – medyczne, mające na celu poprawić stan zdrowia lub będące częścią terapii – był to jedyny rodzaj ćwiczeń dopuszczalny w całości; ćwiczenia wojskowe – mające na celu przygotowanie fizyczne do walki, uznawane za częściowo dopuszczalne, oraz całkowicie niedopuszczalne treningi uprawiane dla rozrywki lub zawodów. Oprócz korzyści zdrowotnych, jakie płynęły z ćwiczeń, De Arte Gymnastica także ostrzega przed konsekwencjami, jakie mogą nieść ze sobą, i to nie tylko z medycznego punktu widzenia, ale także społecznego (np. zapasy nie były odpowiednie dla wysoko urodzonych).
Posiadane przez Bibliotekę Elbląską drugie wydanie dzieła (1573 r.) jest nieco zmienione przez samego autora w stosunku do pierwszego wydania z 1569 r.– jest wzbogacone o ilustracje, książka dedykowana jest już nie kardynałowi Alessandro Farnese, lecz cesarzowi Maksymilianowi II. Mercuriale dokonał także poprawek w tekście wzmacniających rolę ćwiczeń jako elementu przygotowania do walki, a mniejszy nacisk położył na zdrowotne znaczenie sportu, zapewne ze względu na osobę, której zadedykował dzieło. 



Ilustracje przedstawiające rzut dyskiem, gimnastykę i rękawice bokserskie

De Arte Gymnastica stała się przepustką do kariery Girolamo Mercurialego. Rozgłos, jaki przyniosło mu dzieło, pomógł w otrzymaniu stanowiska na Uniwersytecie w Padwie (1569 r.), a nawet w zostaniu lekarzem cesarza Maksymiliana II (1573 r.). W późniejszych latach wykładał na Uniwersytetach w Bolonii i Pizie. Rysą na wspaniałej karierze były błędy, jakie popełnił podczas zarazy w Wenecji w latach 1576 – 1577. Na prośbę władz Wenecji kierował grupą lekarzy, którzy mieli walczyć z zarazą. Mercuriale, po początkowym spadku liczby chorych, upierał się, że choroba nie jest zakaźna i swobodnie poruszał się między domami zdrowych i chorych. Jednak w ciągu kilku tygodni dżuma rozprzestrzeniła się po mieście i zabiła 50 tys wenecjan. 

O elbląskim nauczycielu, właścicielu książki pisałyśmy już tutaj 

Brak komentarzy :

Prześlij komentarz